Mitoz Bölünmenin Özellikleri
• Vücut hücrelerinde görülür.
• Sonuçta bir hücreden iki hücre oluşur.
• Oluşan hücrelerin gen yapısı ana hücre ile aynıdır.
• Tek hücrelilerde üremeyi, çok hücrelilerde yaraların onarılması ve büyümeyi sağlar.
• Tek safhada gerçekleşir.
• Bölünme esnasında meydana gelen mutasyon yavru bireye geçmez.
• Haploit ve diploit hücrelerde görülür.
• Krossing over oluşmaz. Çeşitlilik görülmez.
• Oluşan hücrenin çekirdeği ana hücrenin çekirdeği kadardır.
• Enerji harcanır.
• Hem eşeyli hem eşeysiz üremede görülür.
• Art arda mitoz bölünme geçiren bir hücreden oluşacak hücre sayısı 2ⁿ formülü ile bulunur.
Mitoz bölünme ile canlılarda gerçekleşen olaylar:
a. Tek hücrelilerde;
– Üremeyi (eşeysiz çoğalmayı) sağlar.
b. Çok hücreli canlılarda;
– Büyüme (canlının boy ve ağırlık olarak artması).
– Gelişme (organların hücre sayısını arttırarak olgunlaşması).
– Rejenerasyonu (yenilenmeyi) sağlar.
– Bazı çok hücrelilerde eşeysiz üremeyi (bitkilerde vejetatif üremeyi) sağlar.
MİTOZ BÖLÜNME EVRELERİ
Mitoz, çekirdek bölünmesi demektir. Bu olayın hemen arkasından sitoplazma bölünmesi (sitokinez) gerçekleşir.
1. Çekirdek bölünmesi (Karyokinez): Sırasıyla profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olmak üzere bir birini izleyen dört evrede tamamlanır.
a. Profaz evresi
– Kromatin iplikleri kısalıp kalınlaşarak kromozom halini alır.
– Çekirdek zarı erir, çekirdekçik kaybolur.
– Hayvan hücrelerinde bulunan ve interfaz evresinde eşlenmiş olan sentrozomlar (sentriyoller) ayrı kutuplara doğru giderken, aralarında iğ iplikleri oluşur. İğ iplikleri iki sentrozomdan uzanan mikrotübüllerdir.
– Bitki hücrelerinde sentrozom bulunmaz iğ ipliklerini sitoplazmada bulunan özel proteinler (mikrotübüller) oluşturur. Oluşan iğ ipliklerinin bir kısmı kinekorlara bağlanır.
b. Metafaz evresi
– Kinetokorlarından iğ ipliklerine tutunmuş kromozomlar hücrenin ekvator düzlemine dizilir. (Kromozomların halay çektiğini düşünebilirsiniz.)
– Kromozomların mikroskopta en belirgin görüldüğü evredir.
– Kromozomların fotoğrafı çekilerek karyotip oluşturulabilir.
c. Anafaz evresi
– Kromozomların sentromerleri bölünür.
– Kardeş kromatitler birbirlerinden ayrılarak zıt kutuplara çekilirler. Bu hareket kinetokorlara bağlı mikrotübüllerin boylarının kısalmasıyla gerçekleşir.
– Artık kromatitler kromozom olarak adlandırılır. Bunun için anafaz evresinde geçici olarak kromozom sayısı iki katına çıkmış olur.
– Kinetekora bağlı olmayan iğ ipliklerinin etkileşmesi ile hücrenin boyu uzar.
NOT: Mitoz sonucu oluşan hücrelerin kromozom sayısının ve yapısının aynı kalmasının sebebi bu evredeki kardeş kromatit ayrılmasıdır.
d. Telofaz evresi
– Bir nevi profaz evresinin tersi olayların gerçekleştiği evredir.
– İğ iplikleri kaybolur.
– Kromozomlar kromatin iplik haline gelir.
– Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur.
– Sitokinez başlar.
