Mayoz Bölünmenin Özellikleri

    • Üreme ana hücrelerinin, gamet üretmek amacı ile yapmış olduğu bölünmedir.
    • Sadece 2n kromozomlu üreme ana hücrelerinde görülür. Bölünme sonucunda 4 tane n kromozomlu üreme hücreleri oluşur. Oluşan bu hücrelere gamet denir ve gametlerin hücre bölünmesi yapma yetenekleri yoktur.
    • Mayoz bölünmenin hücre döngüsü 1 interfaz ve 2 mitotik evreden oluşmuştur. Birinci mitotik evreye mayoz 1, ikinci mitotik evreye ise mayoz 2 denir.
    • Mayoz 1 de kromozom sayısı yarıya indirilirken, mayoz 2’de gen sayısı yarıya indirilir. Mayoz 2 kural olarak mitoz bölünmenin aynısıdır.
    • Oluşan hücrelerin genetik hem birbirinden hem de ana hücreden farklıdır. Genetik çeşitliliğe neden olur.
    • Sadece üreme amacı ile yapılır.

    İnterfaz

    – Hücrenin hayatsal faaliyetlerini yerine getirdiği ve bölünmeye hazırlandığı evredir.

    – G1, S ve G2 olmak üzere 3 ana evreden oluşur:

    G1 Evresi: Bir önceki bölünme sonucunda yeni oluşmuş hücrenin büyüyerek normal hayatsal faaliyetlerini gerçekleştirdiği evredir. ATP, RNA, protein, enzim ve organel sentezi yoğun bir şekilde gerçekleşir.

    S Evresi: Hücre bölünme olgunluğuna eriştiğinde sinyal molekülleri sayesinde bölünme emri gelir. Bunun sonucunda hücrede replikasyon yapılır.

    G2 Evresi: Replikasyon kontrol edilir. ATP, RNA, protein enzim ve organel sentezi devam eder.

    – Sentrozomun eşlenmesi bu evrede gerçekleşir.

    Mayoz 1

    a-Profaz 1

    • Kromatin ağı kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar.
    • Çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur.
    • Sentrozom kendini eşler.
    • Kutuplara çekilir ve iğ iplikleri oluşur.
    • Homolog kromozomlar yan yana dizilir. Yan yana gelen bu 4 kromatite tetrat denir.
    • Kardeş olmayan kromatitler birbirine yaklaşır ve birbirlerine sarılırlar. Bu olaya sinapsis denir.
    • Birbiri üzerine kurulmuş kromozomlar karşılıklı olarak parça değiştirir. Bu olaya ise krossing over (parça değişimi) denir. Krossing overla beraber genler değiştirilmiş olur. Canlılar arasında genetik çeşitlilik sağlanır.

    b-Metafaz 1

    • Homolog kromozomlar hücrenin ekvator düzlemine karşılıklı dizilirler.
    • Her kromozomun kardeş kromatitleri sentromerleri ile birbirine bağlıdır.

    c-Anafaz 1

    • Hücrenin ekvator düzleminde karşı karşıya duran homolog kromozomlar çiftleri, birbirinden ayrılarak kutuplara doğru çekilir.
    • Kardeş kromatitler ise kromozomun sentromer bölgesinde birbirine bağlı olarak bölünür.
    • Bu olay mayoz sonunda oluşan hücrelerin hem genetik yapılarının birbirinden farklı olmasını hem de kromozom sayılarının ana hücrenin yarısı kadar olmasını sağlar.

    d-Telofaz 1

    • Profazın tam tersidir. Tamamlandığında çekirdek bölünmüş olur.
    • Kromozomların kutuplara çekilmesi tamamlandıktan sonra, kromozomlar kromatin iplik halini almaya başlar.
    • İğ iplikleri kaybolmaya başlar.
    • Çekirdek zarı ve organeller oluşmaya başlar.
    • Telofaz tamamlandığında hücre içerisinde ana hücrenin kromozom sayısının yarısı kadar kromozom taşıyan iki çekirdek bulunur.
    • Sitokinez ile de bu çekirdekler birbirinden ayrılır. Kromozom sayısı n’e düşmüş iki hücre oluşur.

    Mayoz 2

    – Mayoz 2 ana hatlarıyla mitoz bölünmeye benzer. Temel fark mitoz başlangıcında DNA eşlenmesi (replikasyon) olurken mayoz 2 başlangıcında replikasyon olmamasıdır.

    a-Profaz 2

    • Çekirdek zarı erir ve çekirdekçik kaybolur.
    • Sentriyoller zıt kutuplara çekilerek iğ iplikleri oluştururlar.
    • Kromozomlar kinetekorları ile iğ ipliklerine tutunurlar.

    b-Metafaz 2

    • Kromozomların hepsi ekvatoral düzlemde yan yana dizilir ve her kromozoma zıt kutuplardan gelen iğ iplikleri tutunur.

    c-Anafaz 2

    • Kromozomların sentromerleri ayrılır.
    • İğ ipliklerinin kısalmasıyla kardeş kromatitler birbirlerinden ayrılarak zıt kutuplara çekilirler.
    • Her bir kromatit artık birer kromozomdur.

    d-Telofaz 2

    • Profazın tersi olaylar gerçekleşir.
    • İğ iplikleri kaybolur.
    • Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur.

    e-Sitokinez 2

    • Mayoz 1 sonucunda oluşan 2 hücrenin her birinden ikişer tane haploit (n) hücre daha oluşur.
    • Böylece diploit bir üreme ana hücresinden, haploit kromozomlu 4 yeni hücre oluşmuş olur.

    Mayoz Bölünmede Gametlerin Genetik Yapısının Farklı Olmasının Nedenleri:

    – Profaz 1’deki krossing over.

    – Metafaz 1’de homolog kromozomların rastgele dizilmesi.

    – Anafaz 1’de homolog kromozomların birbirinden ayrılması.

    – Eğer ki oluşan 4 hücre ikişer ikişer aynı genetik yapıdaysa mayoz sırasında krossing over görülmemiş demektir.

    SORULARDAKİ GRAFİKLER